In Oud Borne is veel bijzonders te zien. Lees het verhaal achter de foto.
Bij RTV Borne komen regelmatig foto’s binnen waar we het achterliggende verhaal niet van kennen. De heer M. Thiehatten, van de gidsengroep oud Borne, was bereid een en ander uit te leggen.
Halverwege de Potkampstraat is er een nagemaakte gemetselde put met bovenop een molensteen met gleuven, een lantaarn is in het midden geplaatst, zodat deze de omgeving kan verlichten.
Die molensteen verwijst naar de “Grutterij” die vroeger op deze plaats heeft gestaan. De eigenaren waren de familie ten Cate. Het bedrijf stond op een vrij groot fabriekscomplex, een bedrijf van granen en voedingsmeel, een zgn. grutterij. Het bedrijf heeft er gestaan van 1744 tot 1967. Vele nakomelingen van de familie ten Cate hadden daar het directeurschap. Aan dit bedrijf danken de inwoners van Borne hun bijnaam ”Melbuuln”.
Grutten zijn boekweitzaden die in stukjes zijn gebroken. Boekweit werd vroeger in vele gezinnen gegeten, het is een gewas wat goed verbouwd kan worden op onvruchtbare grond zonder bemesting. De zaadjes van boekweit werd vermalen met een molensteen. In die molensteen waren groeven geslepen, in vaktaal “de billen” van de steen. De ruwe boekweit kon op die manier ontsnappen om niet helemaal vermalen te worden. Er ontstond een soort muesli-brokjes, van de ontsnapte boekweit, de grutjes. Grutjes kan je ook hebben van rogge of tarwe. De rest werd vermalen tot boekweitmeel, daar kon je pap of pannenkoeken van maken. De molenaar hield de grootte van de billen en de afstand tussen de billen voor iedereen geheim. De molenaar wilde niet met zijn “billen bloot”. Daar komt dus het spreekwoord vandaan: “hij moet met de billen bloot”. Dat spreekwoord wordt nog steeds gebruikt, de waarheid vertellen.
De lantaarn die er staat is erg oud. In Borne waren vroeger petroleumlampen die de straten verlichten. De periode vóór de petroleumlampen weten we niet. Op internet heb ik gelezen dat er in Nederland zowel kaarsen als olielampen werden gebruikt.
Wil je meer weten over Oud-Borne, kijk op de site van de stichting: www.gidsenoudborne.nl Voor meer informatie over de grutterij van de Erven ten Cate zie: https://www.canonvannederland.nl/, provincie Overijssel.
Tekst: Lilian Berends
Foto: Milad Rezek